Brein technisch (WattCycling column)

Je kan je soms aan dingen wagen, waarvan je vooraf kan voorspellen dat het problemen gaat opleveren. Of het nu een Jagermeister shotje is bij ieder doelpunt van Ajax of de Amsterdamse Cross Competitie starten op een fiets die met ducttape en tiewraps aan elkaar hangt. Bij beiden is de kans op hoofdpijn aanzienlijk. Crossen, shotjes en Ajax kijken combineren lijkt helemaal een garantie voor problemen, maar gelukkig kunnen we niet multitasken. Al levert deze stellingname me thuis waarschijnlijk de nodige problemen op… Lees verder.

Hersenen kunnen niet multitasken. Niemand kan dat. Ook topsporters niet. En hoe bijzonder je partner ook is, hij of zij ook niet. Met ‘zij’ bedoel ik overigens een volstrekt hypothetisch willekeurig naamloos persoon. Dit om een avondje op de bank slapen te voorkomen. Maar we kunnen toch ook op de Wattbike zitten, naar onze Polarview kijken en een beetje met elkaar kletsen vraagt u zich misschien af… dat klopt. Dat zit namelijk als volgt.

We kunnen dingen op vele manieren categoriseren. Alleen al bij wielrenners kunnen we een indeling maken op basis van Watt/kg, aantal overwinningen, postuur, type renner, functie binnen een ploeg etc. Bij hersenen is dat net zo. We kunnen allerlei evolutionaire grondslagen erbij pakken, of kiezen voor de invalshoek van functie. Dus naar wat ze precies doen.

Theo Compernolle maakt in zijn boek ontketen je brein een onderscheid tussen drie breinen: een archiverend, een denkend en een reflexbrein. Ons Archiverende brein slaat kennis op, het denkende brein is het meest typisch menselijke deel van onze hersenen en zorgt er onder andere voor dat we kunnen reflecteren, bewuste handelingen uitvoeren en fietsplannen voor in de toekomst kunnen maken. Het reflexbrein is veel en veel sneller, omdat het met een toetsenbord vol snelkoppelingen werkt. Dit brein bestaat volledig uit automatische reflexen, gewoontes en intuïtie… Het is het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor de dingen die we onbewust doen. Zonder erbij stil te staan.

Terwijl je denkende brein zich bezighoudt met een gesprekje met je fietsmaat, zorgt je reflexbrein er op eigen houtje voor dat je benen rond blijven draaien. Maar zodra de situatie ook maar iets complexer wordt, bijvoorbeeld wanneer de uitleg van de training gegeven wordt, zal je merken dat het gesprek automatisch stopt om je te kunnen concentreren.

Het punt is dus dat ons denkende brein geen twee dingen tegelijk kan doen.  Alleen denken veel mensen, ik noem nog steeds geen namen, dat ze dat wel kunnen. Wanneer je in een gesprek zit, je net naar je horloge kijkt, en iemand vraagt hoe laat het is, zal je 99 van de 100 keer nogmaals naar je horloge kijken. En die ene keer dat het wel goed gaat en je de tijd nog weet is het een kwestie van goed en slim gokken van het brein.

We kunnen ons dus maar op één ding tegelijk focussen, wat niet superhandig is met een brein dat zich maar al te graag laat afleiden. Daar komt nog eens bij dat afgeleid raken of taakwisselingen gepaard gaan met bovenmatig veel energiekosten. Gezien de huidige energieprijzen is proberen te multitasken niet alleen onhandig, maar ook nog eens uitputtend en komt met een flinke prijs. Toch is er licht aan het einde van de tunnelvisie…

Lange tijd werd er gedacht dat we met een vast aantal hersencellen werden geboren en dat daarna alleen maar cellen afstierven door dingen als ouderdom, alcohol en drugs. Inmiddels weten we dat je wel degelijk nieuwe verbindingen kan aanmaken. Sterker nog: al je neuronen worden om de paar weken vernieuwd! Dit is niet alleen een waanzinnig voortdurend herstelproces, maar werkt ook fantastisch voor het blijven aanleren van nieuwe dingen. Ook op latere leeftijd.

Om niet te veel energie te verspillen en dicht bij het multitasken in de buurt te komen zou het dus handig zijn om zo veel mogelijk taken in het achterzakje van het reflexbrein te stoppen. Want waar een aantal van de eerdergenoemde snelkoppelingen van ons reflexbrein zijn aangeboren, kan je ze ook aanleren. Onderzoek toont aan dat ons brein zich al na drie herhalende iteraties ‘herschrijft’. In andere woorden: Als je voor de derde keer op een fiets stapt begint je brein al te denken: ‘’He, dit herken ik! Zal ik het aanpakken zoals de vorige twee keren?’’ Door van sommige handelingen een gewoonte te maken en af te laten handelen door het reflexbrein, blijft onze prefrontale cortex, en daarmee denkende brein beschikbaar voor belangrijkere zaken.

Dit zie je onder andere mooi bij het aanleren van een choreografie bij dansers. Die zijn eerst heel hard aan het oefenen om de opeenvolgende bewegingen goed uit te voeren. Wanneer na verloop van tijd deze handelingen meer automatisme krijgen, krijgt de prefrontale cortex de kans om op andere zaken te focussen, zoals de muziek, het samenspel met de andere dansers, de expressie van een gevoel in hun beweging en ga zo maar door.

Oefeningen baart kunst dus! Een goed geoefende sporter is in staat om de begroeide kasseienpaden in het brein om te vormen tot brede snelwegen waarlangs informatie en aansturing uit een reflex wordt verspreid. Een verbeterd pad waar de verwerkingscapaciteit om en nabij 200.000 zo groot is als dat van het bewust denkende brein. Het onbewuste reflexbrein is daarmee meer dan een hulpje van het denkende brein en vrij bepalend in de mate waarin we dingen kunnen aan- en afleren.

Dit brengt ons in een brein technisch fietsgebied waar mannen als Erik Scherder, Daniel Kahneman, Dick Swaab en Peter Beek de koers maken. En al deze mannen zijn het in ieder geval over één ding eens: tijd en aandacht aan je techniek besteden helpt. Een juiste mate van inslijpen, herhalen, spelen en variëren maakt ons brein efficiënter en sneller, en daarmee ook ons fietsen. Kortom, de hoogste tijd om hier wat aandacht aan te besteden.

Komende week staan er techniek trainingen op het programma bij WattCycling. Van stijldansen met de Wattbike tot laagvliegen op hoge cadans over de wielerbaan. Voor ieder wat wils op de weg naar verbeterde skills.

Geschreven door WattCycling trainer Boyd ‘El Tractor’ Welsink
Ook een onverwoestbare tractor kan wel eens sputteren