Puntenpakkers
Het is de vierde rit van de Ethias Tour de Wallonie 2022. De koninginnenrit is vertrokken vanuit Durbuy, de kleinste stad in de wereld, naar Couvin. Waar een jaar eerder zowel Dylan Groenewegen als Fabio Jakobsen met twee zeges in het tricot naar huis gingen, gaat het in de heuvelachtige rit van vandaag hoogstwaarschijnlijk geen sprint worden. In de vroege vlucht met onder andere Davide Ballerini, Joaquin Rojas en Rui Oliveira drie renners van naam, en een superknecht in topvorm: Kenneth VanBilsen van Cofidis. Op de laatste helling van de dag schakelt Kenneth net een tandje bij om de beslissende demarrage te plaatsen, als in zijn linkeroortje hét bericht uit de volgwagen komt… lees verder!
‘Kopman Guillaume Martin gaat hier aanvallen in het peloton. We willen dat jij op hem wacht en helpt waar mogelijk.’ Dienstbaar als Kenneth VanBilsen is, schakelt hij terug en wacht op zijn kopman Martin. Aan het einde van de rit staan medevluchters Ballerini, Rojas en Oliveira op het podium, kopman Martin eindigt 27e. En snelle Kenneth? Die komt samen met Marijn van den Berg op anderhalve minuut van zijn kopman binnenrollen…Niet de slotklim is de ambitie van Kenneth VanBilsen fataal geworden, maar een kwalijke uitloper van het promotie en degradatie systeem dat er voor zorgt dat bij veel ploegen de koers draait om de ‘puntenpakkers’.
Nog nooit zijn er in de koers meer knechten geweest dan in 2022. En nog nooit zijn deze zo oneerbiedig uitgeknepen als in 2022. De koers is sinds de tijd van Fausto Coppi altijd een spel van kopmannen en knechten geweest, maar het huidige systeem van promotie en degradatie versterkt die verschillen exponentieel. Bij de totaalscore van een ploeg worden namelijk alleen de punten in rekening gebracht van de tien renners, de puntenpakkers, die het hoogst op de UCI-ranking staan. Vanaf renner elf maken uitslagen niet meer uit. Mannen als Kenneth, maar ook Benjamin Declercq (broertje van de échte El Tractor), worden een héél jaar lang als helper uitgespeeld zonder ook maar ergens voor eigen kansen te mogen gaan. En nu aan het einde van het wielerjaar, wordt hun contract niet verlengd. Hoe is de interesse van andere ploegen? Matig tot geen, want ze hebben geen noemenswaardige uitslagen gereden…
Zoals op wel meer plekken in de maatschappij zit het systeem zo in elkaar dat je als dienstbare minder in het oog springende deelnemer, dubbel verliest. Het hele jaar offeren ze zich op voor een ander, om aan het einde van de rit nog eens geofferd te worden op het altaar van het puntensysteem waar 1’en en 0’en regeren.
Naast dat het systeem jongensdromen en nobele persoonlijkheden aan flarden splijt, sloopt het ook een essentiële charme van de koers. De charme van het rollenspel. Van de gedaanteverwisseling, of hoe je het ook wilt noemen. Het vermogen van renners om ogenschijnlijk moeiteloos te schakelen tussen de rol van kopman en knecht. Zoals een Wout van Aert, misschien wel de meest complete renner van het peloton, die na het winnen van een sprint en tijdrit zich compleet en zonder te morren dienstbaar opoffert bergop. Of die andere Wout, Wout Poels, die als winnaar van Luik-Bastenaken-Luik dagen op kop kan beuken voor zijn kopman Mikel Landa, die doorgaans nadat Wout laat lopen, zelf vrijwel direct ook afhaakt, waarna de échte grote kopmannen het maar uitvechten. En wat te denken van die jongens die een paar keer paar jaar boven zichzelf kunnen uitstijgen? Bij iedere Taco Mundo flitsbezorger krijgt ik prompt kippenvel, natte ogen en een glimlach op mijn gezicht, omdat ik direct denk aan de ongelofelijke Giro zege van winner Taco van der Hoorn.
Helaas kan ik dienstbare gouden mannen als VanBilsen, Declercq, Vermote, Steels en Bakelants geen contract aanbieden. Maar ik gun ze wel wat anders. Iets dat Georges Bataille waarschijnlijk onredelijke ondeugende krachten had genoemd, in de goede zin van ieder woord. Want laten we eerlijk zijn, veel dingen zijn het leukste als het eigenlijk niet mag. De aantrekkelijkheid van iets schuilt op zijn minst voor een gedeelte in het risico ervan. Waarom zouden we anders intieme handelingen met elkaar willen op gekke plekken waar de kans bestaat om betrapt te worden? Of een training nog even boven het MMP afsprinten met het risico dat de benen volledig in het zuur blokkeren?
En hoe mooi is de koers als de koers onverwacht ontploft. Als een knecht die al de hele dag van voren zit als onderdeel van een tactisch weloverwogen meesterplan, zijn oortje uitdoet en op de pedalen gaat staan tegen alle orders in. Dat een renner die een heel jaar lang keurig, welvoeglijk en weloverwogen heeft gekoerst nu een slok vol exces, roes en extase uit zijn bidon neemt en vanuit primitieve levenskracht, en bewust van zijn of haar eigen broosheid, onbeteugeld en onredelijkheid hard op de pedalen gaat stampen. Dat de camera inzoomt op de ogen van een renner, en we kijken naar een individu die zich verloren heeft in een maalstroom die sterker is dan hijzelf. Alle grenzen en orders met verboden en taken worden genegeerd, omgedraaid of overtreden, omdat de krachtige goesting nou eenmaal zo groot is.
En dat de ploegleidersauto dan naar voren sjeest om nog eens in het gezicht van de knecht te zeggen dat deze onverwachte move wel heel gewaagd is, wat de opwinding van de renner alleen nog maar groter maakt. Dat kan alleen maar prachtige beelden en koers opleveren. Een renner snokkend, snotterend en zwoegend in de vroege aanval. Met een foeterende ploegleider ernaast in de auto. En maar blijven gaan. Hoe meer sociale, esthetische en hiërarchische normen geschonden, hoe groter het genot van de knecht. Het schaamtegevoel gebruuskeerd, het verstand getrotseerd, de netheid bedoezeld en de weerzin doorbroken. Gecontroleerd bezeten en spelend met zowel de pedalen als het gewicht van risico en voorspelbaarheid, danst de knecht dan op de slotklim richting de finishlijn. En of hij wint of niet, maakt helemaal niet uit. Dit was de mooiste rit voor zowel de rijder als kijker, van zijn korte carrière. Eentje waar je nog jaren aan kan denken, en een lach van op je gezicht kan krijgen.
Handenwrijvend van plezier is het lastig schrijven, maar ik gun alle dienstbare knechten minimaal één dag als deze. Niet om aan te zetten tot overtreding van orders en normen, maar om de betrekkelijkheid daarvan te laten zien. Laten we samen spelen. Iedereen zijn kans en moment gunnen en geven. Dan pakken we als collectief pas echt punten…
Geschreven door WattCycling trainer Boyd ‘El Tractor’ Welsink
Ook een onverwoestbare tractor kan wel eens sputteren
