Tijd voor een goed Begin (WattCycling columns)

Hoe ga jij de feestdagen doorkomen? Het is een terugkerende vragende klassieker rond deze tijd van het jaar. ‘’Doorkomen’’ klinkt overigens wel een klein beetje als een Mathieu van der Poel, Wout van Aert en Tom Pidcock die zwoegend en ploeterend door de modder hun weg proberen te vinden. En laat dat nu net zijn wat er Tweede Kerstdag op het programma staat bij de cross in Dendermonde. En los van over balkjes springen met de fiets is het ook erop of eronder voor Sven Kramer op de 5000m schaatsen. Genoeg om naar uit te kijken dus, maar telt dat ook als goed voornemen? Of hoort een voornemen een prestatie te zijn met een duidelijk doel, begin en einde? Een kerstverhaal langs meerdere wijzen uit het Oosten zou zomaar eens voor een goed begin van het jaar kunnen zorgen. Lees gauw verder!

Als deze column verschijnt zitten we volle bak in de kerstsferen, met het volgende ritueel in de vorm van oud & nieuw nog op komst. Een tijd waarin we bij elkaar zijn. En als je bij elkaar bent, moet je iets doen. Het is een ramp om gezellig samen te willen zijn, zonder dat er iets is wat allen bindt (en gezelligheid is op zichzelf geen bezigheid), aldus Ludwig Wittgenstein in een brief naar zijn zus in november 1929. Ruim een maand voor de feestdagen maakte hij zich al zorgen over het aankomende kerstdiner. Ik snap die ouwe Ludwig wel. De schoonfamilies waar een ellenlang bordspel Risk de plek van het veldrijden in nam, het geluid van de Top2000 of Herbert Dijkstra & Martin Hersman werd overstemd door een onbekende BN’er met een magere kersthit, en niemand bij een potje Triviant wist welke wielrenner ook wel “De Das” werd genoemd, hebben de voornemens van het nieuwe jaar zelden gehaald.

Het idee dat kerst ons allemaal een ‘goed gevoel’ moet bezorgen en ‘gezellig’ moet zijn is dus niet alleen lastig te realiseren, maar zorgt er ook voor dat veel mensen de feestdagen associëren met ‘verplichting’. We leven namelijk in een tijd waarin het prima normaal is om het vieren van een feest te laten lopen. Bijvoorbeeld door je verjaardag eens niet te vieren. En als we dan ook nog eens denken dat een feest het middel is tot het verkrijgen van ‘plezier’ en ‘genot’ op de door ons vastgezette tijden, dan gaan we het feest al gauw als een verplichting ervaren. Hierin schuilt een dwang.  Het feest is alleen dán, op dat moment. Als je er niet bent heb je al gauw last van FOMO, en als je er wel bent moét het leuk zijn. Een beetje zoals bij Van der Poel en Van Aert. Als ze er niet zijn is de cross kijken een stuk minder leuk, maar als ze er wel zijn, verwachten we ook gelijk dat ze winnen. Anders valt het toch wel wat tegen. Dus laten we nu in ieder geval met zijn allen hopen dat Kramer zich nog één keer plaatst voor de Olympische Spelen. Dan is er of reden tot feest dat we met elkaar kunnen vieren. En zo niet, dan kunnen we er in ieder geval samen een slecht gevoel en collectieve ongezelligheid aan overhouden. Een matig kersthitje erbij en we zijn in ieder geval eensgezind.

Dit is makkelijk praten natuurlijk, een beetje met de koude fietsvingers naar anderen wijzen hoe ze een feestje moeten vieren. En zelf lekker het één zeggen en het andere doen. Iets dat de mens niet vreemd is. De Stoïcijn Seneca schreef over het beheersen van boosheid en dat we ons niet moesten verliezen in het streven naar status en geld. Wat makkelijk praten is, als je miljonair en de belangrijkste adviseur van de immer boze en meedogenloze Keizer Nero bent, natuurlijk.

En wat te denken van de baanbrekende Franse Verlichtingsfilosoof Jean-Jacques Rousseau. Beroemd en geroemd om zijn pedagogische pleidooi voor creativiteit en vrijheid, auteur van het nog altijd meest verkochte boek over opvoeden van kinderen, maar zelf wel zo vrij om zijn eigen vijf kinderen bij geboorte naar het weeshuis te brengen.

Gelukkig zijn wij beste lezer, beter dan dat. Of tenminste. Dat neem ik mij graag voor. Denk ik. Laat mij er komende dagen nog heel even over nadenken anders. Want naast de gezelligheid rond de gourmetschotel gebruiken we de dagen rond Kerst en Nieuwjaar doorgaans om terug te blikken en vooruit te kijken. Ook al hadden we dit ook prima op 11 maart, 24 juni of 23 augustus kunnen doen, we gebruiken deze tijd om voornemens te maken voor het nieuwe jaar. Die andere dagen waren we gewoon even te druk. We praten over het verleden, tellen af in het heden en proosten op een verrassend open toekomst. Tijd voor een nieuw jaar, met een nieuw vers begin!

Maar waar of hoe begin je een nieuw begin? Hoe weet je wat je wil in 2022? Ik wil prima met veel enthousiasme ergens aan beginnen en ben daarnaast ook zeer bang het contact met mezelf en daarmee mijn innerlijke tijd te verspelen als ik het niet doe, maar ik raak al gauw verstikt in overmoedige plannen, rendementsdenken, ecologische gevaren, onnavolgbare huizenmarkten, iets met een virus en uiteenlopende verlangens en idealen. Een klein zetje of windje in de rug zou dus wel fijn zijn.

Om achter de juiste toekomstige voornemens te komen ben ik gaan graven in het verleden, zoekende naar momenten waarin ik juist iets niet wilde of geen zin had, maar het toch deed. Hetgeen wat daar het zetje trapondersteuning de goede kant op heeft gegeven, kan me in deze context waarschijnlijk ook wel aan wat extra vermogen de toekomst in helpen. En dit graven begint bij geduldig en aandachtig stilzitten op de fiets… Zo krijgen voorbij gesprinte gedachtes en herinneringen de kans te bezinken en worden voelbaar. Ze dringen door. Want het zijn meer dan eens de dingen die je weten te raken, die je in beweging lijken te zetten en laten beginnen. Of het nu muziek is waardoor ik mijn eigen gitaar wil pakken, sportemotie op TV waardoor ik zelf de fiets op wil springen, of het verlangen en verwondering naar iets onbekends wat sterker is dan de benen van Annemiek van Vleuten en me allerlei nieuwe kanten op gidst.

Terwijl ik minstens vier lagen aan fietskleding bij elkaar probeer te rapen die tussen klerenkast en wasmachine verspreid liggen, denk ik aan dat voelbaar maken en doordringen. Aan het je laten raken door iets. En wat voor rondje ik zou moeten fietsen om daar aanspraak op te maken. Gelukkig was een klein rondje genoeg, want de hoop op een geraakt worden en daarmee nieuw begin en goede toekomst, is volgens Hannah Arendt niet zo ver weg. Zij stelt namelijk het volgende:

Als onze bestemming in een ‘beginnen’ ligt, (ver)blijft het goede leven voor een mens nergens vast, maar is het wel op veel plekken mogelijk. ‘Het onverwachte kan zo van de mens worden verwacht’, aldus Arendt. Klinkt hoopvol, maar nog niet het wonderlijke kerstverhaal dat me weet te raken. Maar wie A zegt moet ook bracadabra zeggen, dus ik las nog even door…

Mensen zijn in staat iets van waarde in hun wereld te laten ontstaan wat eerder niet was voorzien. Om de (veer)kracht van zo’n vol ervaren (of vol herinnert) begin te begrijpen moeten we het lineaire tijdsdenken aanvullen met een andere tijdservaring. Zo ontstaat er iets van betekenis, want dan maken we niet alleen een doorstart in de geschiedenis; we koesteren ook het kostbare, immense gebeuren van de tijd zelf, zoals ons dat op dít moment, op déze plek, verrast en vervult. Ook in een soms pijnlijk onvolmaakte wereld blijkt het leven dan tóch goed.

Ik voelde een kleine druppelvorming opkomen op links en langs het glas van mijn fietsbril die ik al zeker 10 minuten binnenshuis op had, over mijn wang, richting mijn getrimde snor dwarrelen… In een enkelglazig tochtig huis en hier en daar wat fruitvliegjes, had ik wat excuses paraat om de natte ogen te verklaren als er iemand binnen zou komen lopen, maar ergens was het fijn om geraakt te worden. Het gaf kalmte en energie tegelijk. Zo een staat van zijn waarin je eindeloos kan doortrappen zonder moe te worden. En in dit geval nog even verder te lezen.

Wie een begin maakt, schreef Arendt verder, voelt ‘de rust in het oog van de storm’. Volgens haar ‘een rust die, ook al verschilt ze totaal van de storm, er toch deel van uitmaakt’. Vind je vervulling in die meest intense beweging, in de kracht tot een nieuw begin, dan droom je geen volmaakte wereld, omdat de huidige niet voldoet, maar wil je in een onvermijdelijk weerbarstige werkelijkheid iets schitterends doorgeven.

Ik heb het minstens vijf keer terug moeten lezen om er een beetje grip op te krijgen, want het klonk bijna te mooi om waar te zijn. Een begin maken kan rust geven in een onvolmaakte stormachtige wereld. Een voornemen is dus een goed begin, maar een goed begin lijkt maar slechts de helft. Dit wist de Jeugd van Tegenwoordig in Sterrenstof ook al te bezingen. Zou dat stiekem ook een kersthit zijn geweest? In dat geval zou ik willen dat Mariah Carey het ooit covert en met een zoetsappige kerststollenstem de ikki, flikki, ikki, kikki intro rapt. Gegarandeerd een hitje waar Niki Terpstra lekker op gaat en Tom Dumoulin weer een grote ronde mee gaat winnen.

Terug naar wat er moet gaan gebeuren. Iets met krachten en intense beweging vervullen was het toch? Wat moest ik dan ook alweer doen? Ah ja; het lineaire tijdsdenken aanvullen met een andere tijdservaring om betekenis te laten ontstaan.

Hoewel deze vraag niet in Triviant zit, wist ik onmiddellijk wie ik aan zijn staart moet trekken om deze aanvulling te volbrengen. Nu je slechts in tweetallen mag fietsen is het een belangrijke keuze om te maken, want voor dat je het weet zit je 150km opgescheept met iemand met eenzelfde tijdsdenken. Maar voor deze hoefde ik niet te dobbelen; Geen nuchtere tijdloze Jari Litmanen, bevlogen toekomstdenker in de geblokte vorm van Mark Cavendish of levensgenietende tijdsvertrager Laurens ten Dam, maar een virtuoze Griek.

Joke Hermsen beschrijft in haar gelijknamige boek mijn favoriete Griek (sorry Charisteas) Kairos, de god van het geschikte ogenblik. Beginnen betekent hierin het improviseren en inspelen op de situatie; op het juiste ogenblik de mogelijkheid (be)-grijpen om iets van betekenis aan het licht en in de wereld te brengen. Zoals een nieuw idee, iets maken met je handen of een fietsrijk initiatief. Zo een begin heeft altijd iets risicovols: je wijdt je ergens aan, laat zien wie je bent, maar kunt vooraf niet overzien waar je aan begint. Wie blijft aarzelen, wint echter nooit aan momentum. En wie na een eerste begin alle vervolgstappen in zijn hoofd wil vastleggen, verliest het weer. Een nieuw ontdekte of herontdekte dag, fietsreis, liefde, voornemen, gesprek, woning of baan opent voor ons een wereld aan mogelijkheden, omdat we daar zélf in stappen, erop vertrouwend dat onze verbeelding wel een brug zal slaan tussen het bekende en onbekende.

Deze oudejaarsperiode waarin tijdsgeesten net wat duidelijker zichtbaar worden en bij elkaar komen, lijkt dus uitermate geschikt voor het ontwikkelen van nieuwe beginselen. Want zonder het besef van verleden, toekomst en de verhalen waarin we ons al bevinden, kunnen we nergens beginnen. Hoe tof Echkart Tolle ook mag zijn, het is niet alleen in het hier en nu. En me een ‘ongeluk genieten’ onder het YOLO motto zie ik ook niet zitten.

Een nieuw begin in de toekomst gaat niet aan ons heden voorbij, maar is een fietsbidon vol sluimerende mogelijkheden uit het verleden die onverwacht op het juiste moment aangeraakt worden, zodat ze in het heden tot leven komen. Bij een koffie uit een nieuw apparaat komen herinneringen van vroeger boven en de nieuwe stap in de liefde weerklinkt met eerdere intieme ervaringen. Het zijn deze terugwerkende krachten die weten te raken en voor het vuurwerk in de toekomst kunnen zorgen door het verbindende lontje te zijn tussen kleurrijke voornemens en daadwerkelijk een knallend begin te maken.

Ik pak mijn fiets en loop naar buiten. De temperatuur is net iets boven 0, maar dat mag de pret niet drukken. De kou voelt gek genoeg warm en gezellig aan. Een rondje op de bonnefooi, als een feestje zonder vastgezette tijden. Ik rij langs de Amstel en voel de winterzon op mijn gezicht. Na al die jaren snap ik nu eindelijk de uitspraak ‘’Dankzij de ‘terugwerkende kracht’ van een nieuw beginnend mens, kruipen duizenden geheimen uit het verleden uit hun schulp – in zijn zon.’’

Mijn voornemens? Fietsen in dát zonnetje en me laten raken. Samen met Kairos.

Ik wens jullie fantastische dagen waar tijden en verhalen samenkomen en met aandacht naar elkaar geluisterd wordt. Niet vanwege de verplichting of het volledig uitgedachte feestje, maar om elkaar te verstaan en samen een nieuw begin te kunnen maken dat telt.

Geschreven door WattCycling trainer Boyd ‘El Tractor’ Welsink
Ook een onverwoestbare tractor kan wel eens sputtere